شهرستان دليجان
دليجان شهري بزرگ
بنا به نوشته هاي تاريخي، دليجان پيشين شهري بسيار بزرگ با چهار دورازه در چهار طرف بود كه به دروازه هاي قليان ، آتشكده، شاه ولي و كاه گندم معروف بودند. گستردگي شهر قديمي دليجان را تا نزديكي خورهه ذكر كرده اند.
مجموعه نشانه ها و آثار پيدا شده تاريخي نشان مي‌دهد كه دليجان شهربزرگي بوده است. از جمله آثار پيدا شده مي توان به سفالها ، خمره ها و آجرهاي بسيار زيبا در جنوب دليجان، اشاره كرد. دليجان در سال 1358 به شهرستان تبديل شد.
پيشينه تاريخي شهرستان دليجان
با توجه به نام ديليگان و گويش مردم آن جا باور بر اين است كه اين شهر و يا شهرك در زمان ساسانيان نيز وجود داشته و از جمله شهرهاي ماد بزرگ بوده است شهر دليجان پس از اسلام گاهي جزو اصفهان و گاهي در قلمرو حاكم قم قرار داشته و تابع منطقه ي جبال و يا عراق عجم بوده است، در زمان صفويان جزء قلمرو و عراق عجم بوده زيرا شاه عباس ايان را به 5 ايالت اصلي تقسيم كرده بود: فارس ، خراسان، آذربايجان، گيلان، مازندران و ايالت عراق عجم، در روزگار قاجاريه ايران به4 ايالت و 23 ولايت تقسيم شده بود كه دليجان جزء ولايت كمره، گلپايگان و محلات قرار داشته در سال 1316 شمسي، دليجان و محلات حزو شهرستان قم، از استان دوم به حساب مي آمده است، در سال 1327 خورشيدي شهرستان محلات با 3 بخش محلات، خمين و دليجان در شمار شهرستان ها استان دوم محسوب مي شدند. و بعدا" بخش دليجان با دهستان هاي اردهال ، نراق، پشت گذر، خورهه نيز از شهرستان قم منتزع و به محلات ملحق شدند، در سال 58 دليجان تابع استان مركزي به مركزيت اراك در آمد شهر دليجان به علت موقعيت جغرافيايي و ارتباطاتي خود، چون بر سر راه بزرگ تيسفون ، خراسان، ماوراء النهار ( جاده ابريشم ) قرار داشته و هميشه در ارتباط با سه شهر بزرگ همدان، اصفهان ري بوده است و از مراكز عمده مبادلاتي اقتصادي در سر راه اصلي ايران بشمار مي رفته است. دليجان از گذشته تا كنون از كانون هاي مبادلاتي اقتصادي ايران بوده و گذشته از آن در منطقه مركز ارتباطي و محل مبادلات و خريد و فروش كالاي مناطقي نظير: خمين ، گلپايگان ، محلات، جاسب ، نراق ، و اردهال محسوب مي شده است.
اين شهر با اين كه درابتدا شهر بزرگي بوده است ولي عوامل مهمي باعث ويراني آن شدهاست اين شهر در بستر تاريخ مسيري براي تاخت و تاز آشوريان در راه هجوم اسرهدون، شاه آشوري از همدان به كاشان بوده است. همچنين اين شهر مدت زيادي در برابر حملات مغولان مقاومت كرده ولي بالاخرخ درمقابل آن ها مقعور مي گردد حمله افغان ها هم خود باعث مي شود كه عده بسياري دليجان را ترك كرده و شهر دچار ويراني گردد، و همچنين همان طور كه ذكر شده به علت اين كه در منطقه مركزي و در محل به هم پيوستن راههاي بزرگ شهرهايي مانند : ري و اصفهان قرار گرفته بود و چون حكومتهاي گذشته نسبت به تصر اين مناطق توجه داشته اند هنگام لشگر كشيها، ماندن و گذر سپاهيان مورد ستم و آسيب فراوان قرار مي گرفت واين امر باعث مي شد كه عده اي زادگاه خود را ترك گويند آخرين حمله توسط سركشاني مانند نايبحسين كاشي و رجب لر در سال 35 ه.ق. بوده است. قحطي سال 36 ه.ق. و بيماري عفوني مانند حصبه و وبا هم عاملي براي از بين رفتن مردم آن ديار بوده است .
وجه تسميه نام دليجان :
بسيار نام دليجان را به معني گاري كه يك كلم فرانسوي است مي دانند و دليل آن ها بر اين مدها است كه چون اين شهر در مسير راهارتباطي تهران – قم – اصفهان بوده است و چون در قديم الايام وسائل نقليه موتوري نبود، مردم با اسب و گاري والاغ و شتر طي طريق مي كردند، لذا جهت فراهم بودن آذوقه و وسايل آسايش و هم تامين امنيت بيشتر يك و يا چند روز توقف نموده و كاروانيان وسايل و بار و بنه خود راگذاشته و ضمن استراحت ارابه ها و درشكه هاي خود را تعمير مي كردند و اسبها و شترهاي تازه نفس نيز به خدمت مي گمارند. به اين ارابه ها نام دليجان اطلاق مي شد. لذا به اين محل دليجان گفته اند كه اين باور به دلايل ذيل رد مي شود:
الف: جغرافيا نويسان قديم هر يك در كتب تاريخي خود از دليجان ذكري به ميان آورده اند از جمله ياقوت حمدي در المعجم البلدان نوشته شده است. دليجان شهر كوچكي است در نواحي اصفهان گفته مي شود دليجان ، حمدالله مستوفي آن را نيز به نام دليجان ثبت كرده است ابوالفدا در تقويم البلدان تاليف اوايل قرن هشتم ه.ق. از دليجان نيز نام برده و آن را به همين نام ذكر كرده است. ضمنا" در كتاب تاريخ قم تاليف حسن بن محمد بن حسن قمي نيز نام اين شهر دليجان و ديليجان عنوان شده است.
ب: آن چه سينه به سينه نقل شده اين است كه در قديم الايام در اين هشر مردمي دلير وجود داشته و به همين منظور آن را دليرگان نام نهاده اند و سپس بر اثر كثرت استعمال حرف «ر» از آن حذف شده و دليگان مبدل و سپس دليجان شده است.
ج: به لهجه و زبان محلي آن را دليگن و يا دليگان مي گويند كه به نظر مي رسد پس از حمله اعراب و معرب اسامي فارسي، نام اين شهر با تبديل « گ » به « ج » به دليجان تغيير يافته است.
با توجه به زماني كه كتب فوق نوشته شده است مي توان نتيجه گرفت كه دليجان در قرن چهارم هجري و قبل از آن نيز وجود داشته زيرا آن را معرب دليگان را مي دانند در صورتي كه دليجان به معني گاري در قرن 18 ميلادي در اروپا متداول شده است .
آن چه كه از مطالب فوق نتيجه گرفته مي شود اين است كه نام دليگون به ديليگان و سپس به دليگان و بعد ديليچان و دليجان تغيير يافته است و نام دليجان معرب ديليگان است و مفهوم سرزمين و جايگاه شجاعان را دارد.
منبع:http://delijan20.blogfa.com
بازی grid2
جالبستان2 (لطفا مطالعه کنید!!!!!)